15 lutego 2024 r. weszła w życie Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw –nazywana potocznie ,,ustawą Kamilka”. Część jej przepisów obowiązuje jednak już od sierpnia 2023 r. Potoczna nazwa nowelizacji nawiązuje do tragicznej śmierci 8-letniego Kamilka z Częstochowy, który został zakatowany przez swojego ojczyma. Jakie zmiany w ustawodawstwie wprowadziła ta nowelizacja?
Zamiast rodzica radca lub adwokat
Choć zmiany te weszły już w sierpniu 2023 r., warto przypomnieć, że ustawa wprowadziła reprezentanta w sądzie, w przypadku gdy nie może nim być rodzic dziecka. Tę funkcję może pełnić zarówno radca prawny, adwokat, a w określonych przypadkach – również inna osoba posiadająca wyższe wykształcenie prawnicze i znająca potrzeby dziecka. Jeżeli przemawiają za tym szczególne okoliczności, reprezentantem dziecka może zostać także ustanowiona osoba bez wyższego wykształcenia prawniczego.
W takim przypadku ważne, aby reprezentant dziecka:
- wykazywał szczególną znajomość spraw dotyczących małoletniego – tego samego rodzaju lub rodzajowo odpowiadających sprawie, w której wymagana jest reprezentacja dziecka
lub
- ukończył szkolenie dotyczące zasad reprezentacji dziecka, praw lub potrzeb dziecka.
Ustawa wprowadza liczne obowiązki dotyczące udzielania informacji: sądowi, rodzicowi, który nie uczestniczy w postępowaniu, a nawet dziecku – jeżeli pozwalają na to jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości.
Obowiązek raportowania śmierci dzieci lub ich ciężkiego uszczerbku na zdrowiu
Jedną z najważniejszych zmian, które wprowadza nowela, jest obowiązek raportowania przypadków wiążących się z krzywdzeniem dzieci ze skutkiem śmiertelnym lub zakończonych ciężkimi uszkodzeniami ciała.
W trakcie analizy określonego zdarzenia należy w szczególności:
- ustalić sytuację małoletniego przed jego śmiercią lub doznaniem przez niego ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, w tym jego sytuację opiekuńczo-wychowawczą;
- wskazać okoliczności śmierci małoletniego lub doznania przez niego ciężkiego uszczerbku na zdrowiu;
- ustalić charakter i rodzaj działań instytucji państwowych i samorządowych lub innych organów, instytucji i placówek, zwanych dalej „właściwymi organami lub instytucjami”, podejmowanych wobec: małoletniego, rodzeństwa małoletniego, rodzica małoletniego albo jego opiekuna prawnego lub faktycznego lub innych osób, które mogły mieć wpływ na sytuację małoletniego, zanim doszło do śmierci małoletniego lub doznania przez niego ciężkiego uszczerbku na zdrowiu;
- wskazać podstawę prawną działań właściwych organów lub instytucji;
- przeanalizować działania właściwych organów lub instytucji, w szczególności w zakresie sposobu faktycznego realizowania przyznanych uprawnień i wykonywania ciążących na nich obowiązków oraz reagowania na zagrożenie życia lub zdrowia małoletniego;
- ustalić, czy występują uchybienia w zakresie ochrony małoletnich utrudniające ujawnianie i prawidłowe reagowanie na przypadki krzywdzenia małoletnich;
- opracować wnioski końcowe i sformułować zalecenia dla właściwych organów lub instytucji mających na celu poprawę ochrony małoletnich przed krzywdzeniem.
Standardy Ochrony Małoletnich
Na podstawie ustawy każdy organ zarządzający jednostką systemu oświaty (czyli np. przedszkola, szkoły podstawowe, szkoły ponadpodstawowe) oraz inna placówka oświatowa, opiekuńcza, wychowawcza, resocjalizacyjna, religijna, artystyczna, medyczna, rekreacyjna, sportowa lub związana z rozwijaniem zainteresowań, do której uczęszczają albo w której przebywają lub mogą przebywać małoletni ma obowiązek wprowadzenia Standardów Ochrony Małoletnich.
W standardach, w sposób dostosowany do charakteru i rodzaju placówki lub działalności, określa się w szczególności:
1) zasady zapewniające bezpieczne relacje między małoletnim a personelem placówki lub organizatora, a przede wszystkim zachowania niedozwolone wobec małoletnich;
2) zasady i procedurę podejmowania interwencji w sytuacji podejrzenia krzywdzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego;
3) procedury i osoby odpowiedzialne za składanie zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego, zawiadamianie sądu opiekuńczego oraz w przypadku instytucji, które posiadają takie uprawnienia, osoby odpowiedzialne za wszczynanie procedury „Niebieskiej Karty”;
4) zasady przeglądu i aktualizacji standardów;
5) zakres kompetencji osoby odpowiedzialnej za przygotowanie personelu placówki lub organizatora do stosowania standardów, zasady przygotowania tego personelu do ich stosowania oraz sposób dokumentowania tej czynności;
6) zasady i sposób udostępniania rodzicom albo opiekunom prawnym lub faktycznym oraz małoletnim standardów do zaznajomienia się z nimi i ich stosowania;
7) osoby odpowiedzialne za przyjmowanie zgłoszeń o zdarzeniach zagrażających małoletniemu i udzielenie mu wsparcia;
8) sposób dokumentowania i zasady przechowywania ujawnionych lub zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru małoletniego.
Co ciekawe, obowiązek wprowadzenia standardów mają także podmioty świadczące usługi hotelarskie oraz turystyczne. Powinny je udostępnić np. na swojej stronie internetowej lub umieścić w widocznym miejscu w swoim lokalu, w wersji zupełnej oraz skróconej.
Za zaniechanie wprowadzenia Standardów Ochrony Małoletnich podmiot podlega karze grzywny do 250 zł albo karze nagany. Dalsze uchylanie się od tego obowiązku grozi grzywną nie niższą niż 1000 zł.
Zatrudnienie pedofila surowo karane
Ustawa wprowadziła także kary za dopuszczenie do pracy lub do innej działalności związanej z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi osoby, wobec której sąd orzekł zakaz zajmowania lub wykonywania wszelkich lub określonych stanowisk, zawodów albo działalności związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi. Pracodawcy, który wiedział, że zatrudnia osobę karaną za złamanie prawa wobec dziecka, grozi kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Sprawca zostanie też obciążony świadczeniem pieniężnym na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, nie wyższym niż 30 tys. złotych.
Pracodawca lub inny organizator musi obowiązkowo sprawdzić, czy dane osoby, które będą pracować z małoletnimi, znajdują się w Rejestrze z dostępem ograniczonym lub w Rejestrze osób, w stosunku do których Państwowa Komisja do spraw przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu małoletnich poniżej lat 15 wydała postanowienie o wpisaniu do Rejestru.
Przemoc – nie pozostawaj obojętny!
Reakcja władzy ustawodawczej na aktualne problemy społeczne jest bardzo ważna. Nie bez znaczenia jest też to, że omawiana ustawa reaguje na krzywdę dziecka, czyli członka społeczeństwa, które powinno podlegać szczególnej ochronie. Pamiętaj – że jeśli jesteś świadkiem przemocy wobec dzieci lub sam jesteś ,,w środku” przemocy, powinieneś zgłosić się po pomoc prawną.
radca prawny Patrycja Targońska-Sienkiewicz
Temat poważny i istotny mam tylko nadzieję, że ta ustawa i wprowadzone w niej rozwiązania pomogą lepiej chronić najmłodszych. Żle, że musiało dojść do tragedii by politycy zobaczyli problem.